کہانی کار: سِمرن دھالیوال (پٹّی، بھارت)
شاہ مکھی: عاطف حسین شاہ
”چھلا لے جا سوہنیے نی، دے جا مینوں مُندری۔“ میں کسے پرانی فلم دا گیت گاؤندے ہوئے نِیرو ول ویکھ کے مسکرایا، نِیرو وی ہس پئی۔
”چھلے بھاویں سو لے دے باؤ پر ایس مندری وچ تاں جان اے میری۔“ نِیرو نے وچلی اُنگل وچ پائی مُندری نُوں چمدیاں آکھیا سی۔ کسے کسے دن نِیرو اوہ مُندری پا کے آؤندی۔ جس دن اوہنے اوہ مندری پائی ہوندی، میں مُندری نال چھلا وٹاؤن والا گیت گنگناؤن لگدا…تے نِیرو اگیوں ایہو جہیا کوئی جواب دے دیندی تے آکھدی:
”ایہ تاں اوہدی چندرے دی پیار نشانی اے۔ پنجاں سالاں وچ اِک آہی تاں جڑی سی۔“
پر اج ایہی مندری نِیرو نے ایوں وگا کے ماری، جویں اوہدا کوڈی مُل نہ ہووے۔ سویرے جدوں نِیرو میری روٹی بناؤن لئی آئی، اوہ مینوں عام نالوں ودھیرے چُپ چُپ لگی سی۔ میں اوہنوں بلاؤن لئی تے ہساؤن لئی کِنا ہی چِر اوٹ پٹانگ جہیاں گلاں کردا رہیا پر اوہ بس پھوکا جہیا ہسدی تے فیر چُپ کر جاندی۔ میں پُچھیا:
”نیریئے اج کیہ ہو گیا تینوں؟ ہس لے، کداں مونہہ سجائی پھردی ہے؟’“
میں جانڑدا ساں ضرور اج وی ایہدا رادھے شام نال جھگڑا ہویا ہونا، پر جھگڑا ہون تے اوہنوں اینی چُپ میں پہلاں کدی نہیں سی دیکھیا۔ جھگڑا ہون مگروں تاں اوہ سگوں ودھیرے خُش ہوندی سی۔ پر اج اوہنے میری گل دا کوئی سِدھا جواب دین دی تھاں مینوں ہی سوال کر دتا سی:
”آپنی ماسٹرانی نوں کیوں نہیں مناؤندا تُوں؟ جا لے آ اوہنوں۔ بندے اِکو جہے ای ہوندے سارے۔“
مینوں سمجھ نہیں سی آئی کہ اج نِیرو نُوں کیہ ہو گیا؟ چھ مہینے ہو گئے سی میرے تے رمن دے جھگڑے نُوں، اودوں دی ہی اوہ آپنے پیکیں جا کے بیٹھی سی۔ پہلاں تاں کدے نِیرو نے اِنج نہیں سی آکھیا۔ اوہ کِنی ہی دیر میرے نال عجیب جہیاں گلاں کردی رہی۔ میں اوہدی گل دا کوئی جواب نہ دِتا۔ کمرے اندر اِک چُپ پھیل گئی۔ ایس عجیب جہی چُپ نُوں کٹّن لئی میں آپنی رضائی وچوں نکلیا تے اوہنوں باہوں پھڑ لیا۔
”میری ماسٹرانی تاں تُوں ہی ہے۔“ میں اوہنوں کول نُوں کرن لگا ہی سی کہ اوہنے بانہہ چھڈا لئی۔
”دس ہور کوئی کم نہیں تینوں سویرے سویرے۔ میں کم مُکا کے جانا جلدی۔“ اوہ باہر جا کے کوئی ہور کم کرن لگی۔ میں مُڑ رضائی وچ وڑ گیا۔ ٹھنڈ دا موسم تے چھٹی دا دن، کیہ کرنا سی اُٹھ کے؟ رضائی وچ پیا میں کدی نِیرو بارے سوچدا، کدی آپنے بارے۔ مینوں رمن یاد آؤن لگدی، کدی نِیرو ولوں دسیاں رادھے شام دیاں گلاں۔
جدوں دی رمن جھگڑے توں بعد پیکیں جا بیٹھی سی، روٹی ٹُک تے لیڑے کپڑے دا اوکھا ہو گیا۔ دو چار دن میں کچیاں پکیاں روٹیاں ویلدا رہیا۔ لنچ ٹائم جدوں دفتر وچ روٹی کھان بیٹھدے، نال والے ساتھی میری دال سبزی دیکھ کے عورت تے گھر دیاں گلاں چھیڑ لیندے۔ بھنڈیاں وچ پانی بھجا پھردا تے روٹی کوئی کچی، کوئی پکی۔
”کردے یار کوئی حیلا۔ اج کل ٹفن سسٹم جہا چلیا اوہ لے لیندے۔“ میں کچا جہیا ہویا آکھدا۔ رمن تے میرے جھگڑے توں سبھ واقف سن۔ کجھ دن ٹفن لیا تے فیر کسے جانکار راہیں نِیرو نُوں کم کرن لئی کہہ دتا۔ نِیرو سویرے آؤندی، سویر دی چاء روٹی بنا دیندی، دوپہر دا ٹفن پیک کر جاندی، فیر شام نُوں آؤندی تے رات دا کھانا بنا جاندی، کپڑا لتا دھو دیندی۔ دساں ویہاں دِناں وچ ہی نِیرو میرے نال کھلھ گئی سی۔ اوہ آپنے گھر دیاں ساریاں گلاں مینوں دس دیندی۔ کندھ تے لگی میری، رمن تے بیٹے پکھراج دی تصویر دیکھ کے نِیرو نے پچھیا سی:
”باؤ ایہ آ تیری زنانی تے بچہ؟“
”آہو! رُسی ہوئی اج کل، مُنڈے نُوں لے کے پیو کول بیٹھی جا کے۔ اوتھوں ای آپنے سکول آؤندی جاندی۔“ میں وی نِیرو نُوں سچ دس دتا۔
”لے رُس کاہتوں گئی؟“ اوہنے ہور سوال کر دتا۔
”کاہتوں کاہدی، سو لڑائیاں جھگڑے ہو جاندے گھراں وچ۔“ میں بے دھیانا جہیا بولی جاندا۔
”باؤ! پڑھیاں لکھیاں دے وی جھگڑے ہوندے؟“ اوہنے جویں حیران ہوندیاں پچھیا سی۔
”لے پڑھیاں لکھیاں نُوں کیہ گل لڑنا نہیں آؤندا؟ پڑھے لکھے سگوں بہتا لڑدے۔“ مینوں اوہدے نال انج بے ارتھ گلاں کردیاں چنگا لگ رہیا سی۔ فیر اوہ گل آپنے گھر تے لے آئی۔
”لے میں تاں کہیا ساڈے والا انپڑھ ڈھوڈر ای لڑدا کِتے۔ انپڑھ بندے دی متّ تاں چل موٹی ہوندی…“تے انج دیاں گلاں کردے کردے اسیں ہور کھلھ گئے ساں۔
”ماسٹرانی تاں کملی لگدی مینوں۔ میں اوہدی تھاں ہوواں تاں دن رات تیری سیوا کراں۔“ میریاں باہاں وچوں چھٹدیاں اوہ آکھدی۔
”ہُن وی تاں بتھیری سیوا کردی تُوں۔“ میں اوہنوں ہور کول نُوں کر لیندا۔ اوہ دسدی رادھے شام نِتّ دارو پیندا، دارو پی کے گھرے کلیش کردا۔ جد جی کردا اوہنوں کندھ وانگوں کُٹّ سٹدا۔ اوہ کم کر کے جو کماؤندی اوہدے وچوں وی پیسے دارو لئی کھوہ لے جاندا۔ اوہناں دے اجے کوئی بچہ نہیں سی ہویا۔ اِک دن سویرے سویرے نِیرو جدوں روٹی بناؤن لئی آئی، اوہدی دھون دے کول نیل پیا ہویا سی۔
”آہ کیہ ہویا؟“ اوہدے لَک دوالے باہاں ولدیاں میں پچھیا۔
”ہونا کیہ آ! اوہ میرے آلا چندرا رات بہتا رجیا پھردا سی۔ پیتی چ کِچ کِچ کردا لڑھن بہہ گیا۔ رسوئی وچ تیل کڈھن والی پائپ پئی سی۔ وَیری نے موڈھے تے ماری۔“ نیرو دی گل سُن کے میرے مونہوں آپ مہارے ہائے نکل گئی۔
”چھڈّ دے ایہو جہے چول بندے نُوں۔“ میں کُسیلے جہے مونہہ نال آکھیا سی۔ سوچیا سی نِیرو ہُن رادھے شام نوں چنگا مندا کہے گی۔ آکھے گی، ”چھڈ دینا اے اوہنوں ڈھوڈر نُوں۔ سدا لئی تیرے کول آ جانا تیرے گھر۔ دیکھیں میں ماسٹرانی دی کمی پوری کر دینی۔“ میں اِک دم تبک گیا۔ جے سچیں نِیرو انج کرو، میں کتھے رکھ سکدا اوہنوں آپنے گھر؟
”گھراں چ تاں سو رولے رپے پیندے۔ چھڈ ای تھوڑا دئی دا بندے نُوں۔ چندرا پیار وی بتھیرا کردا۔ مُڑ کے گھنٹے کُو بعد ای پتا نہیں کیہ ہویا، اٹھ کے میرے منجے تے آ گیا۔ آہ نیل والی تھاں نُوں کِنی ہی دیر تیک چمدا رہیا۔ کیہ دسّاں باؤ میں تاں جداں پانی بن گئی اوہدے اگے۔“ نِیرو دی گل سُن کے اوہدی گردن ول ودھدے میرے بُلھ تھائیں رک گئے۔ میری پکڑ کجھ ڈھلی پے گئی۔
”اج کیہ گل ہو گئی باؤ!“ میرے نالوں اُٹھدیاں نِیرو نے پُچھیا سی۔ میں اوہدی گل دے ارتھ سمجھدا ساں۔ شاید ارتھاں توں کجھ ودھیرے اگے وی، پر چُپ رہیا۔ بس ایویں ہی کہہ دتا، ”اج سریر نہیں سُوت جیا۔“
اوہ آپنا کم مُکا کے مڑ گئی۔ میں تیار ہو کے دفتر چلا گیا۔ دفتر بیٹھیاں کدے میرے دماغ وچ نِیرو دیاں گلاں آؤندیاں رہیاں، کدی رمن دیاں۔ ساڈا کلیش وی ایویں نکیاں نکیاں گلاں توں ودھّ کے ایہ رُوپ دھار چکیا سی کہ اوہنوں پیکے بیٹھی نُوں چھ مہینے ہو گئے سن۔
”اوہدے نالوں تاں نِیرو چنگی جہڑی لڑ کے وی عزت تاں کردی گھر والے دی۔ گھر دی سار تاں ہیگی اوہنوں۔“ سارا دن فضول ہی میں رمن اپر کڑھدا رہیا۔ شامی گھر مڑدیاں ٹھیکے توں ادھیا پھڑ لیایا۔ جدوں نِیرو روٹی بناؤن لئی آئی، میں دو کُو پیگ لگائی بیٹھا ساں۔
”دال سبزی کہڑی بناواں باؤ؟“ اوہنے اندر وڑدیاں پُچھیا۔
”جو جی کردا تیرا بنا دے۔ تیرے ہتھ دا تاں سارا کجھ ای سواد ہوندا۔“میں باہوں پھڑ کے اوہنوں کول بٹھا لیا۔ ”توں وی لے کے بہہ گیا آہ ڈھہہ جانی۔“ اوہدا اشارا دارو ول سی۔
”اوئیں چِت جہیا کر آیا۔ تُوں چھڈ اج دال سبزی، میں باہروں ای منگوا کے کھا لُوں۔ چار گلاں کردے آپاں۔“ میں اوہدا ہتھ پھڑدیاں آکھیا۔
”لے اج ایہو جہیاں کہڑیاں گلاں کرنیاں تُوں جہڑیاں اگے نہیں کردا؟ بندیاں نُوں پی کے ہی چیتا آؤندا گلاں دا۔“ اوہ میری گل تے ہسن لگی۔
”چل دس جدوں رادھے شام لڑدا، اودوں تینوں برا نہیں لگدا؟“سویر والی گل شام تیک وی میرے دماغ وچوں نہیں سی نکلی۔
”نہ! سچ دساں، اوہ چندرا تاں مینوں پیار ہی اوس دن کردا، جس دن اوہ میرے نال لڑدا۔ فیر تاں باؤ اوہدیاں گلاں نہیں مکدیاں۔ میرا کھہڑا نہ چھڈُو۔ ایوں کرو جداں میں پہلی وار ملی ہوواں۔ میں تاں کہندی بیشکدی اوہ مینوں روز کُٹّ لوے۔“ اوہدیاں اکھاں چمک اُٹھیاں پر میں حیران جہیا ہویا اوہدے مونہہ ول دیکھدا رہیا۔
”کیہ جھاکدا باؤ؟ تُوں کہڑا نہیں لڑدا ماسٹرانی نال۔ لڑائی وی پیار دی نشانی ہوندی۔ کسے دا کوئی ہوؤ تاں اوہ لڑُو۔ نالے ہُن تُوں اکلا کندھاں نال تھوڑا لڑدا ہوئیگا۔ باقی زنانی تاں پیار نال ساریاں گل بُھل جاندی ہوندی۔ بندا پیار کرو تاں صحیح۔“ مینوں اوہدیاں گلاں بڑیاں سیانیاں سیانیاں لگیاں۔
”اج تاں بڑیاں کمال دیاں گلاں کری جاندی تُوں۔ اؤں کہندی میں انپڑھ سدھری آں۔“ میں ہسدیاں آکھیا سی۔
”لے ہور میں راتو رات کہڑا کورس کر آئی۔ ایہ تاں من دی گل اے۔ من تاں اِکو ہوندا سبھ دا، جہڑا کوئی مرضی ہووے۔“ مینوں لگیا اوہ مڑ گل رمن تے لے کے آئے گی۔ رمن بارے سوچن لگیا تاں ساری رات ایہناں ہی سوچاں وچ بیت جانی۔ میں گل ٹالن لئی گل ہور پاسے پا لئی۔
”پیسے لے جائیں، لوہڑی آؤن والی کوئی سوٹ لے لویں نواں۔“ میں پیگ وچ کھارا ملاؤندیاں آکھیا۔ سوچیا سوٹ والی گل نال اوہ خوش ہو جائے گی۔ زنانیاں نوں نویں سوٹاں دا چاء جو بہت ہوندا۔
”چنگا باؤ دے دئیں۔ پیار نال دِتا تھوڑی موڑنا تیرا۔“
تے اوس دن اسیں دو گھنٹے اِدھر اُدھر دیاں گلاں کردے رہے۔ اوہنوں جان لگی نُوں جدوں میں گلے لگایا، گردن والا نشان مینوں فیر دکھائی دتا۔
لوہڑی والے دن نِیرو عام نالوں تھوڑا لیٹ آئی۔ میں وی اوس دن دفتر نہیں سی جانا۔ اوہنے نواں سوٹ پایا ہویا سی۔ اکھاں کجل نال بھریاں پئیاں سن۔ کناں وچ نکے نکے جھمکے۔ سجے ہتھ دی وچکارلی انگل وچ سونے دی جھال والی اوہی مندری جس نوں اوہ پیار نشانی آکھدی ہوندی ہے۔
میں دیکھ کے حیران جہیا رہ گیا۔
”کیہ گل اج بڑیاں ٹوہراں کڈھی پھردی ہے۔“ اوہدا سانولا جہیا رنگ ہور نکھر گیا لگدا سی۔
”میں کہیا فیر کہے گا سوٹ پا کے نہیں دکھایا۔ نالے تِتھّ تیوہار اے اج۔“ ہسدی ہوئی اوہ رسوئی وچ جا کے ناشتا بناؤن لگی۔ میں پچھوں ای ہاک ماری:
”مینوں تاں ہور گل لگدی۔ رات وی تیرے ڈھوڈر نے جھگڑا کیتا ہونا تے مڑکے…“ میں کھچرا جہیا ہسیا۔ نِیرو وی میرا اشارا سمجھدی ہوئی ایس گل اتے ہس پئی۔
”ساڈا تاں فیر آہی ڈھنگ اے باؤ پیار کرن دا۔“ نِیرو ناشتا بنا کے میرے کول آ بیٹھی۔“ آہ مُندری دی وی اج سن لا باؤ! اسیں کیراں ڈھولے پیر دے میلے گئے ساں۔“ انگلی چ پائی سونے رنگی بازاری مندری ول اشارا کردی نِیرو مندری کتھا سناؤن لگی۔ ”اوتھوں ساڈے والے نے اِک آہ مندری تے اِک سرخی لے کے دتی سی مینوں لال رنگ دی۔ میری بھرجائی آ گئی دوجے کو دن نوں۔ مینوں کہن لگی، دیدی مندری تاں بالھی سوہنی آ۔ میں کہیا، لے تینوں سوہنی لگدی تاں تُوں پا لے۔ اوہ رات کٹ کے پنڈ نوں مُڑی، اوہ وَیری تاں کلیش پا کے بہہ گیا۔ کہندا تُوں تاں گھر لٹاؤن تے ہوئی۔ میں کہیا بئی گھر لٹاؤن نوں ایہ کہڑا سونے دی گھڑا کے لیایا سی تُوں سنیار توں۔ پر چندرا یبھّ کھڑا کرکے بہہ گیا۔ کہندا موری تاں اجے ریجھ نہیں لتھی، تُوں مندری بھرجائی نوں پھڑا دتی۔ میں بتھیرا کہا کہ ڈھہہ جانیا شرم کر، پر کاہنوں… کئی دن کلیش چھیڑی رکھیا اوہنے۔ اصلی گل تاں ایہ سی باؤ اوہنوں میرے پیکے ای چنگے نہیں لگدے۔ میں دُوجے گیڑے پیکیں گئی پج نال بھرجائی کولوں مُندری واپس لے کے آئی۔ ہن جدن وی ایہ مندری پا لواں کڈھّ کے، چندرا خُش ہو جاندا۔ تُوں سیانا سانوں کہڑا سونے دی جڑنی۔ دو سال ہو گئے جان وانگوں سانبھ کے رکھی ہوئی میں ایہ۔ جو بندے نُوں چنگا لگے، تیویں نُوں کرنا چاہیدا باؤ۔ اوہدا گھڑی چِت خُش ہو جاندا میرے مندری پایا۔“
میں من وچ نِیرو دیاں ریجھاں دے اندازے لگاؤندا رہا۔ اوہ کم مکا کے ہسدی ہساؤندی چلی گئی۔ اوس دن مینوں گھر بڑا خاالی خالی لگدا رہیا۔ پکھراج گھر ہوندا تاں پتنگ اڈاؤن دی ضد کردا۔ خالی پن نُوں بھرن لئی دوپہر ویلے میں چھت تے چلا گیا۔ امبر رنگ برنگیاں پتنگاں نال بھریا پیا سی۔ منجے تے پیا اسمان ول جھاکدا، میں گوڑھی نیندے سوں گیا۔ کدی کدی مینوں نِیرو دیاں گلاں تے ہاسا وی آؤندا۔ پر اج نیرو نوں اینی چُپ دیکھ کے مینوں چین نہیں سی آ رہیا…تے جد نیرو نے چُپ توڑی، مینوں فیر کوئی گل نہ سُجھی۔ میں کندھ تے ٹنگی آپنی رمن تے پکھراج دی تصویر ول اِک ٹک دیکھدا رہیا تے نیرو چُپ چاپ بوہیوں باہر ہو گئی۔ لوہے دے گیٹ دے کھڑچ کر کے وجن نال میری سُرتی ٹُٹی۔
عورت ایوں وی سوچدی ہو سکدی! ایہ مینوں نہیں سی پتا۔ مینوں تاں نِیرو دا ایہ ”ڈھنگ“ وی حیران کرن والا ہی لگیا۔
”ایہ وی کمال ہے۔ کدی کہندی کُٹ کے پیار بہت کردا۔ ہُن کہندی…“ میں نِیرو دی اج والی گل نُوں سویر دا ہی سوچی جا رہیا سی۔
”عورت نوں تاں رِشی مُنی نہیں سمجھ سکے بھائی صاحب آپاں تاں تُچھّ پرانی ہاں۔“
دفتر والے ساتھی میریاں تے رمن دیاں نہ سمجھ آؤن والیاں گلاں سن کے آہی سٹا کڈھیا کردے سی پر میں نِیرو دیاں گلاں سن کے کیہ سٹا کڈھاں مینوں سمجھ نہیں سی آ رہی۔
”راتیں فیر لڑیا تیرا رادھے شام؟“ میں نِیرو نوں وار وار پچھدا رہیا ساں۔
”آہو! راتیں کُٹیا اوہنے مینوں۔“ آخر اَک کے بولی سی نِیرو۔
”لے کہڑا پہلی وار کٹیا؟ روز تاں کلیش کردے تسیں۔ نویں گل کہڑی آ ایہدے وچ ؟“ جھگڑے توں پریشان ہوئی نِیرو دی پریشانی مینوں سمجھ نہیں سی آ رہی۔
”تُوں کیہ سمجھیں گا باؤ! سارے بندے اِکو جہے ای ہندے۔ زنانی نُوں تاں خبرے کیہ سمجھدے؟ ساڈے آلا چاہے نِت لڑدا سی پر جد اوہ مینوں پیار کردا میں سبھ بُھل جاندی۔ پر راتیں تاں…کھیہ کھا کے مینوں کُٹن بہہ گیا۔ ڈھوڈر کسے تھاں دا۔ میں کہڑا وادھو دی دھری ہوئی آں۔ آکھیں جے ہُن ہتھ وی لاؤن دِتا، اوہ وی کیہ یاد کرو۔“ نِیرو دیاں اکھاں وچ غصا سی۔
میں چُپ رہیا۔ میری چُپ نُوں اوہ شاید سمجھ گئی سی۔
”ایہ من دیاں گلاں باؤ! پیار نال سارے دُکھ بُھل جاندے۔ پر جد بندے نُوں پیار بدلے، چُلھے وچ پوے ایہو جہیا۔ نہ بندا نہ بندیاں جہیا۔“ وِچکارلی اُنگل وچ پائی اوہی سونے دی جھال والی مُندری نِیرو نے اُنگل وچوں لاہ کے دور وگا ماری۔ مُندری رڑھ کے بیڈ ہیٹھاں چلی گئی۔ دروازہ وجن دی آواز آئی سی تے نِیرو بوہیوں باہر ہو گئی۔
ਸਿਮਰਨ ਧਾਲੀਵਾਲ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
ਨਿਸ਼ਾਨ ਕਹਾਣੀ nishan kahani
Simran dhaliwal diyan kahaniyan
Punjabi kahaniyan